Անցյալ

21-րդ դարի հայկական հումորը դժվար է պատկերացնել առանց «Կարգին հաղորդման» սքեթչերի, որոնք ժամանակին հաջողացրել էին հավասարաչափ սիրվել ամենատարբեր ճաշակի ու հումորի զգացման տեր մարդկանց կողմից։ ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով բանաստեղծ Կարեն Անտաշյանը վերանայել է Հայկո-Մկոյի ժառանգությունը բանից անտեղյակ մատաղ սերնդի՝ երկու դպրոցական զավակների հետ և պատմել փորձի արդյունքների մասին։

1967-ին բացված «Գարուն» ամսագրի համար ժամանակին աշխատել են ամենահայտնի ու ստեղծարար դիզայներները, գեղարվեստական ձևավորողներն ու լրագրողները: «Գարունը» բացառիկ էր ոչ միայն բովանդակությամբ, առանձին կարևորություն ունեին ամսագրի շապիկները: Վիզուալ միջոցներով ասելիքը տեղ հասցնելու մասին ԵՐԵՎԱՆը զրուցել է «Գարունի» նախկին գեղարվեստական ղեկավար Գրիգոր Խաչատրյանի և նկարիչ Արտակ Բաղդասարյանի հետ:

Ինչպես էին 1960-ականներին Երևանի հաշվիչ մեքենաների գիտահետազոտական ինստիտուտում (նույն ինքը՝ Մերգելյան ինստիտուտ) ստեղծվում առաջին հայկական էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաները, և ով էր կանգնած այդ նախագծի հետևում։

Կաթի և մսի կոմբինատների արտադրանքը՝ 1981 թվականի գովազդային բրոշյուրում։

Մարդկանց միջև հեռահաղորդակցությունը երկար ճանապարհ է անցել մինչև հասել է մեր օրեր՝ տեղավորվելով մարդու ափի մեջ։ ԵՐԵՎԱՆը պատմում է, թե ինչպիսի ճանապարհ է անցել հայկական տելեկոմն այսօրվա գերժամանակակից լուծումներին հասնելու համար։

Մի դրվագ Երևանի հեռախոսային պատմությունից։

«Վերնատուն հրատարակչությունը» լույս է ընծայել Լուսինե Հովհաննիսյանի «Երևա, երևա, Երևան» հուշագրությունը: ԵՐԵՎԱՆը ներկայացնում է գրքից մի հատված։

Ռոբ Սահակյանցը պատմություն է, որն ունի սկիզբ և չունի ավարտ, ինչպես ճանապարհները, որոնք ձգվում են հորիզոնից անդին։

Տարվա սկզբին հայոց համացանցը ցնցվեց հերթական նոստալգիկ ռումբից․ սոցցանցերում ակտիվորեն տարածվեց ու ջերմորեն սիրվեց «Երաժշտության գույնը» 15 րոպեանոց կիսասիրողական ֆիլմը՝ նկարահանված 1978 թվականին Երևանի փողոցներում։ Մենք հանդիպեցինք ֆիլմի հեղինակ՝ Արտաշես Հովհաննիսյանի հետ։

Ինչպես ֆրանսիացի Լյուկ Հաասը հայտնվեց հետխորհրդային Հայաստանում, և ինչպես նրա շնորհիվ ՆԱՏՈ-ն դարձավ առաջին հայկական ռոք խումբը, որի երաժշտությունը թողարկվեց արտերկրում վինիլային կրիչով։ Հայոց փանկի խորհրդավոր էջերից մեկի մասին շփվել ենք գլխավոր գործող անձանցից երկուսի հետ։

Ռոք երաժշտության մասին խոսակցությունը կիսատ կլիներ, եթե չանդրադառնայինք նրա բողոքական բաղադրիչին։ Բոբ Դիլանից ու Վուդսթոքից մինչև Սիսթեմ օֆ ը Դաուն, Առաքյալներից մինչև Զոմբիներ. ովքեր և ինչի դեմ էին/են բողոքում դրսի և Հայաստանի ռոքերները։

«Որ հիմա ասեմ՝ չեք պատկերացնի», — այսպես է թմբկահար Գագիկ Ադամյանը սկսում պատմել խորհրդային Երևանի ռեստորանային կյանքի մասին: Ու, իսկապես, իր խիստ կանոններով մի ուրիշ, շատ անսովոր աշխարհ է: Բայց դե չհավատալ չենք կարող:

Թմբկահար Կորյուն Բոբիկյանը երևանյան ռոք համայնքի ամենաակտիվ անդամներից մեկն է եղել։ Մոտ 15 տարվա ընթացքում նա հարվածային գործիքներ է նվագել մեկ տասնյակ խմբերում՝ The King’s Cross-ից ու Alter Ego-ից մինչև Stryfe ու Sworn: ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով Կորյունը վերհիշել է այդ բազմազբաղ ժամանակները։

ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով երևանյան անդերգրաունդի փորձառու ներկայացուցիչ Արտաշես Արշակյանը հանդիպել է իր պատանեկության ընկեր Վահագն «Չոռտ» Մամյանին ու վերջինիս հետ վերհիշել 2000-ականների սկզբի երևանյան ռոք միջավայրը՝ անվերջ ծանոթություններով, հասարակության այլ շերտերի հետ խփոցիներով և ազատության անվերջ փնտրտուքներով։

Ձեռքից ձեռք փոխանցվող առաջին պիրատային կասետները, հանդիպումները կուռքերի հետ ոչ պաշտոնական այցերի ժամանակ, երևանյան համերգի անվերջ սպասումները և Սերժի «բարև, ազիզ ջան»-ը. շփվել ենք Սիսթեմ օֆ ը Դաունի ամենահին երկրպագուների հետ։

Ճարտարապետ և MHHOG ռոք խմբի համահիմնադիր Սևադա Պետրոսյանը պատմում է, թե ինչպես 90-ականների կեսերին ՆՓԱԿ-ը վերածվեց ռոք էպիկենտրոնի՝ իր շուրջ հավաքելով հայաստանյան գլխավոր խմբերին ու ռոքասերներին։

2013 թվականին ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով տարբեր սերունդների և մասնագիտությունների երևանցիներ սեր խոստովանեցին լիվերպուլյան քառյակին: Կցել ենք նաև բիթլզյան հայեցի կատարումներ (Քեթի Բերբերյան, Հայաստանի փոքրիկ երգիչներ, Հովեր և այլն):

Ինչպես X-Phobos խումբը 90-ականներին դարձավ հայկական էլեկտրոնային երաժշտության առաջամարտիկներից մեկը․ պատմում է խմբի հիմնադիր Dr!Sam-ը։

2011 թվականի հունիսին Երևան քաղաքին ներկայացվեց ԵՐԵՎԱՆ քաղաքի ամսագիրը։ Հյուսիսային պողոտա-Հին երևանցի փողոց խաչմերուկում այդ օրը ելույթ ունեցավ նաև Dorians խումբը։ Օրվա ֆոտոհուշերը մեր արխիվից։

Երևանի առաջին փակ ակումբը, տնական փարթիներ Դավթաշենում, տոմսի փոխարեն մի կիլո նարինջով մուտքը, Դեցլի համերգը «Բաղրամյան 11-ում» և առաջին դրսից դիջեյները Հայաստանում. պատմում են 2000-ականների Երևանի մի քանի կարևորագույն ակումբների ու նախագծերի հիմնադիրներ Լևոն Հունանյանը և Բելլա Նազարեթյանը։

Ինչո՞ւ է էլեկտրոնային երաժշտությունն ավելին, քան պարզապես պարային ռիթմեր, իսկ ռեյվերը հատկապես ծաղկում են ծանր քաղաքական ու սոցիալական վիճակում գտնվող քաղաքներում։ Բացատրում ենք երեք վառ օրինակով՝ Դեթրոյթ, Բեռլին, Լոնդոն։

Կասկադի առաջին հարկի համանուն ակումբը, Սպայի տան լեգենդար «Մոնտե-Քրիստոն», «Տոռնադոյի» խփոցիներն ու համբույրները, «Բունկերի» դուռը, որը բացվում էր միայն հատուկ քարտերով. ինչպիսին էր երևանյան ակումբային կյանքը 1990-2000-ականներին։

Էրեբունու և Կարմիր Բլուրի պատմական շինությունների վերակազմությունների պատկերագիրքը թույլ կտա ավելի պատկերացնելու, թե ինչպիսի տեսք ունեին Երևանի հնագույն կառույցները։

Գրող, լրագրող Տիգրան Պասկևիչյանը հիշում է, թե ինչպես նշվեց Անկախության հռչակագրի ընթերցումը և ինչու էր Շարժման ժամանակ հրապարակն ամենաապահով վայրը։

ԵՐԵՎԱՆն ուսումնասիրում է Երևանի թաքնված, բայց շատ հետաքրքիր թանգարանները։

Անկախության շարժման անկախական ազդագրերը։

Ինչպես էին երևանցի երեխաները արձագանքում խորհրդային տանկերի ու զինվորների ներկայությանը։

Պատառիկներ Շարժման ականատես պատանու օրագրից:

Ճարտարապետի և անհայտ հեղինակի սիրողական կադրերը Շարժման օրերից։

Ինչպես Կամո Նիգարյանը փոխեց մեր պատկերացումները թանգարանային ցուցադրությունների մասին։

Ինչպիսին կարող էին լինել Երևանի ամենահայտնի արձանները։

Մեր թղթակցի առաջին այցելությունը Էրեբունի արգելոց-թանգարան։

Գուրգեն Խանջյանը պատմում է խորհրդային Երևանի ամենակարևոր գարեջրային կետերի, ռեկորդակիր գարեջրասերների, ինչպես նաև անկախ երկրում այդ ըմպելիքը վայելելու ուրիշ հաճույքի մասին:

Ինչպես 1940-ականներին հազարավոր սփյուռքահայեր նոր տուն փնտրեցին Խորհրդային Հայաստանում:

Խորհրդային վերջին տարիների քաղաքաշինական միտումների և նախասովետական շրջանի տները վերակառուցելու փորձի մասին պատմում է Արեգ Ասատրյանը։

Ինչպես ֆոտո ատելյեն դարձավ մի ամբողջ այլընտրանքային իրականություն։

Ինչպես կառուցվեց ներկայիս Ազգային ժողովի շենքը։

Երևանը՝ հին զբոսաշրջային գրքույկներում և այսօր։

Խորհրդային Երևանի կրծքանշան-հուշանվերների հավաքածու։

Նորանկախ Հայաստանի առաջին խորհրդարանը՝ ինչպիսին այն հիշում է Արամ Մանուկյանը։

Ինչպես ստեղծվեց Երևանի լեգենդար օդանավակայանը։

Երևանի ամենահին գործող ֆոտոստուդիան։

Հին Երևանը, Փակ շուկան, Լենինի հրապարակը և այլն:

Երևանի հին թաղերը և հին բակային խաղերը։

Ինչպես չհաջողվեց փրկել Աֆրիկյանների ակումբի շենքը։

Ինչպես հարյուր տարի առաջ Երևան բերվեց շքեղ գերմանական ռոյալը։

Կինո «Մոսկվայի» ամառային դահլիճի բուռն կյանքը։

Լենինը, Ստալինը և Երևանի այլ տապալված կուռքերը։

Ինչպես կուբացի բռնապետի կնոջ աղոթքների արդյունքում Իտալիայից հասավ Երևանի ամենահայտնի քանդակներից մեկը։

Ինչպես Եղեռն տեսած, բայց կենսուրախ մասնագետը ճանաչելի դարձրեց Երևանի կոնյակի գործարանն ամբողջ աշխարհին:

Առաջին այցելություն ֆուտբոլային մարզդաշտ՝ տարբեր մարդիկ, տարբեր հաշիվներ։

Ինչպես Երևանի տակը փորեցին ու արեցին այնպես, որ գետինը մտնենք:

Ճարտարապետ, քաղաքաշինարար Սարհատ Պետրոսյանը վերհիշում է Երևանի կյանքում կարևոր ներդրում ունեցող կին ճարտարապետների աշխատանքներն ու դրանց ճակատագրերը, ինչպես նաև բացատրում, թե ինչու ապագայում կանայք ավելի նկատելի կդառնան այդ ոլորտում:

Ինչու ստեղծվեծց թիվ 1 գետնանցումը (այժմյան Մետրոնոմ առևտրի կենտրոնի տեղում) և ինչպես այն փոխեց Երևանը։

Ինչպիսին էր կինո «Ռոսիան», երբ դեռ կինո էր (և ժամանցի վայր)։

Հովհաննես Թումանյանը, բացի իր թողած հսկայական գրական ժառանգությունից, նաև մոտ մեկ տասնյակ մանկական խաղեր է կազմել: «ԵՐԵՎԱՆՆ» այցելել է գրողի տուն-թանգարան և ուսումնասիրել ամենայն հայոց բանաստեղծի այս յուրահատուկ ժառանգությունը:

Կինոգետ Րաֆֆի Մովսիսյանը շփվել է Հարություն Խաչատրյանի հետ նրա «Կոնդ» վավերագրական ֆիլմի մասին:

Նախքան Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտի վերածվելը, Պանթեոնի հարևանությամբ գտնվող շենքը ծառայել է իբրև կինոթատրոն, համերգասրահ և աստղացուցարան։

Հուշեր առաջին կինոթատրոնային փորձերից։

Հատվածներ ռուս ճարտարապետ Անդրեյ Իվանովի հոդվածից, որը հրապարակվել է «Ֆիրդուս․ տեղի հիշողությունը» գրքից։

Հայաստանի հանրային ռադիոյի երկար տարիների աշխատակից, «Արևիկ» մանկապատանեկան ալիքի ղեկավար Կարինե Գևորգյանն ուսումնասիրել է պետական արխիվն ու մեզ պատմել հետաքրքիր փաստեր հայկական ռադիոյի պատմությունից։

Հայտնի է Գետառի խոշոր վարարումների մի քանի դեպք, որոնցից ամենաուժգինը եղել է 1946 թվականի մայիսի 25-ի երեկոյան: Այդ իրադարձության ականատեսներից մեկը պատմել է ԵՐԵՎԱՆինիր տեսածի մասին:

Երևանի ամենահին շենքերից մեկը, որը հրաշքով պահպանվել է նորակառույցների միջև խցկված․ Արամի 80 (մեր նախկին խմբագրությունը)։

ԵՐԵՎԱՆը խնդրել է Fairwind խմբի անդամներին և ալբոմի շապիկի ձևավորող Վահան Ստեփանյանին հիշել կյանքի ամենակարևոր կասետները։

HAYP Pop Up Gallery-ն և Ցյուրիխի դիզայնի թանգարանը մեկ հարկի տակ են հավաքել տասնյակ քաղաքական պաստառներ: Դրանցից ամենահները 100 տարեկան են, իսկ ամենաթարմ՝ Թավշյա հեղափոխությանը նվիրված օրինակները՝ ընդհամենը մի երկու ամսական: