Կանաչի մեջ փակ խորանարդ, շուրջը վազող մարդ-թզուկներ. Լոնդոն, լոքդաուն

Քաղաքը փոքրանում, դառնում ա տուն։ Տունը փոքրանում, դառնում ա էկրան, որտեղից քեզ են նայում դեմքեր։ Էս կոչվում ա համ-ա-ճար-ակ էկրանների դարում։ Ու երբ հաջողում ես ճամփորդել, ոնց որ փոխես տունը, ոչ թե քաղաքը։ Ու քաղաքն առավել ծավալվում ա քո գիտակցության, քան իրականության մեջ։ Նստում ես ինքնաթիռ, կտրում-անցնում ես ամպ-մայրուղի, քարշ ես տալիս իրեր, որ փակվես մի փոքրիկ տան մեջ ու փորձառես քաղաքը հատվածային, փորձառես շենքերի հարաբերությունը, որի ֆոնին չկան մարդիկ։ Մարդկանց ուղարկել են տուն։ Շենքերը դատարկ-փակ են։ Ես՝ հուսահատ։ Բա թանգարաննե՞րը։ Սիտուացիոնիստները կողջունեին, կասեին արվեստը ոչ թե թանգարաններում ա՝ այդ զզվելի իշխանական պահեստներում, այլ փողոցներում, դուրս եկեք փողոց ու փորձառեք քաղաքը քայլելով։ Ես դեմ չեմ։ Բայց նորից հարց՝ բա թանգարաննե՞րը։ Ես կտխրեմ, երբ չեղարկման նամակներ ստանամ տարբեր  թանգարաններից, էն ամենից հետո, երբ մի ողջ օր էինք կորցրել ամրագրելու մեր այցելության օրերը, երբ դեռ ունեինք միամտություն հավատալու, որ կբացվեն մեր առաջ դռները մշակութային պահեստների։ Մնաց Անահիտի ոսկեձույլ գլուխը Բրիտանական թանգարանում, մնաց Լուսանկարչության, Ֆրոյդի, Վիլյամ Մորիսի, Դիզայնի թանգարանը։

***
Փողոցի երկու կողմերում շարված ցածրիկ տուն-տուփեր՝ վրան նկարած թվեր։ Խորանարդիկ 92A, մեջը դու՝ հեռու տեղից եկած՝ ապրելու քաղաքի աննորմալությունը որպես սովորականություն։ Դրսի կյանքը մտնում ա քո տուն որպես դրմփոց՝ փաթեթ-պատվերառաքում դռան անցքից ներս նետած։ Մարդիկ իրար չեն հանդիպում, տպավորություն ա, որ առարկաները ճամփորդում են իրենք իրենց։ 

Նամակ ես գրում առարկային, ասում ես՝ ուզում եմ քեզ, արի՛։ Էս էլ հասցեն։ Քիթդ թե դուրս հանես, կտեսնես ձմեռվա կեսին շորտիկով վազվզող ահել-ջահելի, շունիկով տատիկի, հեծանիվով առաքիչների, որոնք իրենց մեջքի քառակուսիներում տեղափոխում են ուտելիքպատվերը ռեստորաններից տուն։ Ես լսում եմ Radio London, որը տենց տարօրինակ ալիք ա, ուր զանգում են  մարդիկ ու բողոքում իրանց կյանքից, թե ինչքան դժբախտ են, որ չունեն սոցիալական կյանք, դժբախտ ու շնորհակալ, որ առողջ են. ֆիզիկապես առողջ հոգեկան հիվանդներ՝ փակված տուփերի մեջ, վախեցած անտեսանելի թշնամուց, սպասելով փրկիչներարկիչի գալուստ-ծակոցին։

Օ՜, պատվաստանյութ ամենազոր… օրհնյալ թող լինի քո վայրէջքն իմ փափուկ մսին։ Իսկ մինչ այդ պետք ա ապրել խելագարությունը խորին վախով ու շնորհակալությամբ։ Մարդիկ սպառնալիք մարդկանց. թե քայլես մայթով ու տեսնես դիմացից դեպի քեզ շարժվող տանկ-մարդուն՝ այդ պոտենցիալ վիրուսակիր-տականքին, ապա պետք ա անցնես դիմացի մայթ կամ քայլես փողոցի մեջտեղով, կամ ժամանակավորապես կանգ առնես, սպասես… Մարդիկ շրջանցում են մարդկանց, այդպես է հրահանգել վիրուսը, այդպես են հրահանգում մասնագետներն էկրաններից։

Մենք երեկոյան քայլում էինք մեր թաղամասի ռեստորան-սրճարանների կողքով, ուր թափանցիկ ապակիներից էն կողմ երևում էին աթոռները՝ թառած սեղաններին։ Սա համաճարակի պատկերն ա։

Ես ուզում եմ պատկերացնել էն մեծ գործողություն-հաղթանակը, երբ մի օր, երբ կավարտվի էս մղձավանջը, ինչ թափով ու ուրախությամբ էս աթոռները կիջնեն սեղաններից ու կդրվեն ներքև, բոլոր սրճարանների բոլոր աթոռները մի օր, որպես աղմկալի վայրէջք, որպես հրավեր նորմալության։ Իսկ մինչ այդ մենք դատապարտված ենք սովորել ստեղծագործել կյանք  ահմանափակումների մեջ։ Լոնդոնը տալիս ա փոքրիկ տունիկներ, անձնական տարածքի նեղվածություն՝ ի հակադրության լայն հանրային այգիների, զբոսանքների, լայնության քո տնից դուրս։ Իսկ Երևանը ճիշտ հակառակը՝ հանրային նեղ տարածքներ, զրո կանաչություն, խոտեր, որոնց վրա նստել չի կարելի, ասֆալտ, ասֆալտ, քանդած փողոց, վարդագույն տուֆ, գորշության երանգներ ու տների լայնություն։

Լոնդոնը քաղաքիկ ա՝ միջնորդավորված գյուղական տարածքներով։ Քաղաքային կյանքի վայելք բնության ներխուժումներով։ Սկյուռիկներ, խոնավություն։ Ցեխոտվելու առիթ։ Ապրելու հոմանիշ քայլել-վազել։ Քայլել տնից խանութ՝ Sainsbury’s։ Զինվել պաշարներով մի շաբաթվա համար ու վերադառնալ տուն։ Սպասել, սպառել լուրերն ահագնացող՝ դժվար տրվող բրիտանական անգլերենով, հետևել վիրուսի ինտելեկտուալ փոխակերպումներին, օ՜ վիրուս բրիտանական, դու տարածվում ես արագ, այ դու սնդիկ, թռվռիկ, ուր ես էդպես արագ փախչում… լսել հիվանդանոցների դիմաց շարվող շտապօգնության մեքենաների, մեռնող մարդկանց հսկայական թվի ու ուշացող լուծումների մասին։ Ջորիս Բոնսընը, վա՜յ, կներեք, Բորիս Ջոնսընը հերթական բոթով ելույթ կունենա ու կխորանա տագնապն ու զգուշավորությունը։

***
Լոնդոնը որպես ուրվական քաղաք, որի նեղլիկ փողոցներով անցնում ես երկհարկանի կարմիր բզեզ նստած, տեսարանը, որը տրամադրում ա երկրորդ հարկը, աննկարագրելի հմայիչ ա։ Բարձրություն ա, որից երբեք չես հարաբերվել քաղաքի հետ, բարձրություն ա, որի առաջ կանգնած են տկլոր շենքերն իրենց պատմական բեռով։ Բարձրություն ա, որից քաղաքի ամայությունն առանձնահատուկ վախենալիք ա, ապոկալիպտիկ կինո։ Տրաֆալգարյան ու մի շարք այլ հրապարակներ՝ դատարկ, փողոցները՝ դատարկ, կամ էստեղ-էնտեղ հատուկենտ, չրթած մարդիկ, խանութները փակ, ցուցափեղկը՝ հիշողություն անցյալ կյանքից։ Գրախանութը՝ փակ գիրք։ 

Կորոնա, իմ սեր։ Էս ինչ արիր։ Միակ արտոնյալը Թեմզան ա։ Միշտ մարդաշատ։

 

Դեկտեմբերի երեսունմեկի ցերեկը, երբ մենք թափառում էինք Լոնդոնի փողոցներով, գլինտվեյն խմում, ասել է թե՝ mulled wine, ու սառած-փայտացած մատներով ուտում կարտոֆիլ ու ձուկ, ասել է թե՝ fish and chips Թեմզայի ափին, մեզ մոտեցան ոստիկաններ ու հարցրին, թե ինչ գործի ենք, ինչ ենք անում էս կողմերում, լավ կլինի տուն գնանք։

***
Մինչ Լոնդոնն ու աշխարհն ապրում ա իր փայ փակ խելագարությունը, Երևանն իր հետպատերազմյան ցնորական բացության մեջ ապրում ա իր քաղաք-դրախտավայր գոյությունը։