«Փարիզ-Երևան․ Սթրիթ Արտ»

Սիլվա Չոբանյան, ՆՓԱԿ-ի գործադիր տնօրեն, «Սթրիթ Արտ Փառատոն 2025»-ի պրոդյուսեր 

Առաջին հայացքից դժվար է պատկերացնել, թե ինչպես է փողոցում ստեղծված արվեստը տեղափոխվում ցուցասրահ, բայց 21-րդ դարում սթրիթ արտը շատ արագ է զարգանում և հաճախ արտիստները ստեղծում են նաև այնպիսի աշխատանքներ, որոնք հնարավոր է տեղափոխել ցուցասրահ: Այդպիսի քսան տարբեր ազգերի արվեստագետի քսանհինգ բնօրինակ աշխատանքներ են ներկայացված ցուցահանդեսում: 

Ամենահինը «Սուրբ Մարտինի փողոցն» է՝ 1975 թվականին է ստեղծվել: Նաև երեք հայ արվեստագետներ են ներկայացված, որոնք հատուկ այս ցուցադրության համար  են ստեղծել իրենց աշխատանքները: Իհարկե, Երևանը չի կարող համեմատվել Փարիզի հետ, որտեղ դեռևս 1980-ականներից սկսեց արագ զարգանալ սթրիթ արտը, բայց հայ արտիստներին ցուցադրվելու հնարավորություն տալ և նրանց համար ճանապարհ հարթել կարող ենք, հատկապես, որ մեր սթրիթ արտիստները մեծ պոտենցիալ ունեն: 

Սթրիթ արտը բողոք է, ակցիա, հարցադրում, անհամաձայնություն և իշխանությունները միշտ չէ, որ պատրաստ են փողոցում տարածք տրամադրել դրա համար: Ինչ-որ գրված և չգրված օրենքներ կան սթրիթ արտում, որը և արտիստներն են փորձում պահպանել և քաղաքի պատասխանատուները: Օրինակ, ճանապարհային նշանների վրա չի կարելի նկարել, բայց այտեղ կա ներկայացված այդպիսի աշխատանք: Քաղաքային իշխանությունը մի կարճ ժամանակ հանդուրժում է դրա գոյությունը, հետո դրանք չգիտես՝ ուր են անհետանում: 

Բայց լինում է նաև արվեստագետների ու իշխանությունների համագործակցություն։ Փարիզում, օրինակ, ապահովում են սթրիթ արտի խնամքը: Մենք էլ այս փառատոնի շրջանակում Ապարանում նախատեսում ենք ստեղծել մուրալ պատ և համագործակցում ենք քաղաքապետարանի հետ: Ապարանում տասնյակից ավելի սթրիթ արտեր կան, որոնք տարիներ առաջ են ստեղծվել, բայց գոյատևել են մինչև հիմա. սա քաղաքացիների և քաղաքային իշխանության դրական մոտեցման մասին է խոսում: 

Բենքսի, "Radar Rat"
 

Մարիամ Ալեքսանան, ՆՓԱԿ-ի կրթական ծագրերի պատասխանաու

Պարզվում է՝ ՆՓԱԿ-ի մասին մեկ նախադասությամբ գրված է ավագ դասարանների պատմության դասագրում՝ երբ և ովքեր են հիմնադրել: Մեզ համար կարևոր էր դուրս գալ այս նախադասությունից և աշակերտներին ցույց տալ, որ ՆՓԱԿ-ը տարեթիվ չէ, սա 30 տարվա պատմությամբ ինստիտուցիա է, որտեղ մարդիկ ստեղծագործում են: Հոկտեմբերի 1-ից շաբաթական երկու օր դպրոցական խմբերի ենք ընդունելու սթրիթ արտի ցուցահանդեսի շրջանակում. մեդիատիվ էքսկուրսիաներ կանցկացնենք, կվերլուծենք ներկայացվածը, կլսենք աշակերտների հույզերը, էմոցիաները: Տարբեր խմբերի համար կանցկացնենք նաև աշխատարաններ, որտեղ մասնակիցները կսովորեն նյութերիի հետ աշխատել: 

Մեզ համար կարևոր է ստեղծարար, քննադատական մտածողությամբ անհատի զարգացումը, իսկ մշակույթը և հատկապես ժամանակակից արվեստը ունակ է այդպիսի անհատ կրթել: Ցավալի փաստ է, բայց 2020 թվականի արցախյան պատերզմից հետո, բոլոր քաղաքների փողոցներում և շենքերի պատերի վրա շատացան  զոհված տղների դիմանկաները. սա հասարակության հիշողության հետ աշխատելու, սոցիալական ցավը, բողոքը արտահայտելու՝ սթրիթ արտի գործիքերից մեկն է: 

Սիրանուշ Աղաջանյան, արվեստագետ

Սթրիթ արտիստը հեղափոխական է. տեքստի, պատկերի և այլ մեդիաների միջոցով նա բարձրացնում է հասարակության խնդիրների, բողոքների ձայնը՝ այդ կերպ դրանք ավելի տեսանելի և ազդեցիկ դարձնելու նպատակով: Հայաստանում սոցիալական, քաղաքական խնդիրները շատ են. արվետսագետն էլ դրանք հայելակում է: 

Երևանը հարմար է նկարելու համար: Սթրիթ արտը Հայաստանում սկսվեց 90-ականներից: Մարդիկ սկսեցին խոսել և այդ խոսքը տեքստի ձևով սկսեց հայտնվել քաղաքի պատերի վրա: «Սասունցի Դավիթ» կայարանի հարևանությամբ և քաղաքի անգամ շատ խուլ ծայրամասերում հայտնվեցին տարբեր տեքստեր: 2010-ից հետո արդեն ավելի պատկերային դարձավ սթրիթ արտը: 

Ի տարբերություն թանգարանների, ցուցասրահների՝ սթրիթ արտի դեպքում այդքան էլ կարևոր չէ՝ ով է հեղինակը, կարևորը նրա հաղորդագրությունն է: Ինքս էլ սկզբում չէի մակագրում իմ աշխատանքները, որովհետև դրանով մի տեսակ կորում էր անկեղծությունը: Արտիստին միշտ մտահոգում է, որ իր գործերը մի օր ոչնչացվում են, քանի որ դրանք նախ և առաջ հասարակության կողմից հաղորդագրություններ են նույն հասարակության համար, բայց սթրիթ արտիստները միշտ պատրաստ են դրան: 

«Ուլտրա կապիտալիզմ» է կոչվում ցուցահանդեսին ներկայացրած իմ աշխատանքը: Հիմա դրա տեքստը Վրաստանում է, իսկ  ֆրագմենտը՝ Արամի փողոցի վրա է փակցված: Երկուսը միացրել եմ: Իմ աշխատանքը ուղղված է բոլոր սիստեմներին, որոնք մարդուն ստրկացնում են փողի գրավչության միջոցով և զրկում սեփական որոշում կայացնելու հնարավորությունից: Կապիտալիզմ բառը պայմանական եմ նշել, քանի որ մենք հիմա ապրում ենք կապիտալիստական աշխարհում: