#Կինո

Բուն TV-ում լույս է տեսել 1998 թվականին կայացած Rock NPAK պատմական ռոք-փառատոնի մասին վավերաֆիլմ՝ հիմնված ԵՐԵՎԱնի մի քանի հոդվածների վրա։

reArmenia հարթակում մեկնարկել է դրամահավաք՝ Արա Միսակյանի ֆոտո ստուդիայի և դրա այցելուների մասին պատմող անիմացիոն վավերագրական ֆիլմի համար։ Պատմում ենք՝ ինչի մասին է ապագա ֆիլմը և ինչու արժե դրան աջակցել։

Մարտի 3-ին հայտնի կլինեն Ամերիկյան կինոակադեմիայի մրցանակաշխության արդյունքները։ Այս տարվա Օսկարի գլխավոր հավակնորդներից է Շոն Բեյքերի «Անորան», որը սովորականից մեծ ուշադրության արժանացավ հայ ժողովրդի կողմից՝ սյուժեում առկա երկու հայ կերպարների (Կարեն Կարագուլյանի ու Վաչե Թովմասյանի կատարմամբ) և բավական շատ հնչող հայերեն խոսքի շնորհիվ։ Հավաքել ենք հայ հանդիսատեսի իրարամերժ կարծիքները ֆիլմի մասին՝ շատ դրականից մինչև շատ բացասական։

Երևանի կինոթատրոններում վերջապես ցուցադրվում է Շոն Բեյքերի «Անորան», որն անցած մայիսին ստացավ Կաննի փառատոնի գլխավոր մրցանակը, իսկ օրեր առաջ հայտնվեց Օսկարի վեց անվանակարգերի շորթ-լիսթերում (այդ թվում՝ որպես լավագույն կինոնկար), և որտեղ նշանակալից դերեր են խաղում Կարեն Կարագուլյանն ու Վաչե Թովմասյանը։

Հունվարի 16-ին կյանքից հեռացավ ամերիկյան ու համաշխարհային կինոյի ամենայուրահատուկ կինոգործիչներից մեկը՝ «Թվին Փիքսի» և «Մալհոլանդ Դրայվի» հեղինակ Դեյվիդ Լինչը։ Ահա թե ինչպես նրան հրաժեշտ տվեցին համացանցի հայկական տիրույթում։

Դեկտեմբերի 5-ից Հայաստանի բոլոր կինոթատրոններում էկրան բարձրացավ «Մսյո Ազնավուր» խաղարկային ֆիլմը` բոլորիս սիրելի Շառլի կենսագրական դրաման: ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով կինոքննադատ Սոնա Կարապողոսյանը փորձում է այս ֆիլմի օրինակով հասկանալ, թե ինչու են հենց կենսագրական կինոնկարները պատճառում մեծագույն բերկրանքները, բայց նաև առաջացնում ամենամեծ հիասթափությունները։

Առաջին անգամ Փարաջանովի կյանքը կդառնա անիմացիոն ֆիլմի հիմք. 15 րոպեանոց «Տուն-տունիկ» անիմադոկի հիմքում Փարաջանովի թբիլիսցի ընկեր, լուսանկարիչ Յուրի Մեչիտովի հուշերն են։ ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով ռեժիսոր-անիմատոր Ալեքսեյ Երմոլաևը պատմել է, թե ինչպես ծագեց ֆիլմի գաղափարը, ինչու է այն կառուցված Փարաջանովի տան գաղափարի շուրջ և ինչպես ընտրվեց ֆիլմի կոլաժային տեխնիկան։

2019 թվականին Ռոտերդամում, ապա նաև Երևանում տեղի ունեցավ «Կինոյի տաճար» ցուցահանդեսը, որի շրջանակում ներկայացվեցին «Նռան գույնի» (երբ այն դեռ կոչվում էր պարզապես «Սայաթ-Նովա») նկարահանումներից մնացած չօգտագործված կադրերը։ Որտե՞ղ հայտնաբերվեցին ժապավենները, ինչպես էր ընթանում դրանց վերականգնումը և ինչո՞ւ նախագիծը ներկայացվեց Ռոտերդամի Արմինիուս եկեղեցում. պատմում է լեհական Fixafilm ընկերության փոխնախագահ Լուկաշ Սերանկան, որը կինոգետ, համադրող Դենիել Բըրդի հետ համատեղ ղեկավարել է նյութերի վերականգնողական աշխատանքները։

«Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնը և Rambalkoshe ժամանակակից արվեստի թանգարանը ներկայացնում են «Աշուղ Ղարիբ․ կորսված ետնաբեմ» ցուցահանդեսը: Հավաքված լուսանկարները մի քանի տարի առաջ գտնվել են Սանկտ Պետերբուրգի փողոցային աղբամաններից մեկում ու հիմա առաջին անգամ ցուցադրվում են հանրությանը։

«OnOff» անիմացիոն ստուդիայի գեղարվեստական թիմի անդամները՝ ռեժիսոր Տիգրան Առաքելյանը, նկարիչներ Տիգրան Մանգասարյանը, Միլենա Ադամյանը և Գոռ Ենգոյանը, ավարտեցին իրենց այցը Գերմանիա, որտեղ ուսումնասիրություններ էին կատարում՝ «Զակո» անիմացիոն ֆիլմի նախապատրաստական աշխատանքների շրջանակում։

Արձակագիր Գևորգ Տեր-Գաբրիելյանը պատմում է Փարաջանովի՝ նախապատրաստվող, բայց այդպես էլ չկայացած «Էջմիածնի գանձերը» ֆիլմի ոդիսականի մասին։ 1980-ականներին նրա հայրը՝ Ալեքսանդր Տեր-Գաբրիելյանը, Պետական (այժմ՝ Ազգային) պատկերասրահի տնօրենն էր և ակտիվ աջակցում էր նախագծին։ Ֆիլմի փակվելուց հետո Տեր-Գաբրիելյանների մոտ մնացին Փարաջանովի պատրաստած թեմատիկ կոլաժների լուսանկարները։

Փարաջանովի կինոյի հետ առաջին անգամ առնչվելիս տպավորվում է կադրերի չափազանց պատկերայնությունն ու սյուժետային հստակ գծի բացակայությունը, ինչը կարող է վանել, վախեցնել: Մինչդեռ ռեժիսորի լեզուն կառուցված է մի քանի հիմնական գաղափարների վրա և ոգեշնչված է արվեստի տարբեր ճյուղերից, որոնց միախառնման ու յուրաքանչյուր ֆիլմում նորովի վերաիմաստավորման շնորհիվ ծնվում է Սերգեյ Փարաջանովի կինոյի աշխարհը:

Ամեն տարի նոյեմբերին Եվրոպական կինոակադեմիան կազմակերպում է Եվրոպական կինոյի ամիս, որը միավորում է տասնյակ կինոթատրոններ տարբեր երկրներում` ցուցադրելու և տոնելու եվրոպական կինոն: Այս տարի առաջին անգամ Հայաստանը միանում է միջոցառմանը․ ծրագրի համադրումն ու կազմակերպումն իրականացնում է ԿԱԶՄ մշակութային ՀԿ-ն: Ծրագիրը ներառելու է շուրջ 10 ֆիլմ, որոնցից առաջին 5-ն արդեն հայտարարված են: Ծրագրի համադրող Սոնա Կարապողոսյանը ներկայացնում է ֆիլմերը։

Ինչպե՞ս մեծ ցանկությունից, բազում հանդիպումներից, որոնումներից ու ներդրված ջանքերից ծնվեց տարածաշրջանի առաջին փառատոնը՝ նվիրված անիմացիոն կինոյին։ ԵՐԵՎԱՆը Հայաստանում այսպիսի պրոֆիլային փառատոն կազմակերպելու դժվարությունների և իմաստի մասին զրուցել է ՌեԱնիմանիայի հիմնադիր, երգիծանկարիչ, նկարիչ և անիմատոր Վրեժ Քասունու հետ։

Ամերիկացի անկախ ռեժիսոր ու սցենարիստ Շոն Բեյքերի «Անորա» փորքբյուջե դրամեդիան, որում հանդես են եկել հայ դերասաններ Կարեն Կարագուլյանն ու Վաչե Թովմասյանը, մայիսին արժանացավ Կաննի կինոփառատոնի «Ոսկե արմավանուն»։ Ինչպե՞ս դա տեղի ունեցավ և ո՞րն է ֆիլմի հաջողության գաղտնիքը․ պատմում է կինոքննադատ ու լրագրող Դիանա Մարտիրոսյանը։

ԵՐԵՎԱՆի այս թողարկման շապիկի հեղինակ նկարիչ Դավիթ Խոջամիրյանը պատմում է Սերգեյ Փարաջանովի բարեկամը լինելու, նրա ազդեցությունը կրելու և շատ կարճ, սիմվոլիկ հանդիպման մասին։

Հոկտեմբերի 20-ից 26-ը Երևանում կանցկացվի «ՌեԱ» անիմացիոն ֆիլմերի և պատկերապատման արվեստի 16-րդ միջազգային փառատոնը։ ԵՐԵՎԱՆը պատմում է ծրագրում ընդգրկված են մի քանի կարևոր լիամետրաժ անիմացիոն ֆիլմերի մասին, որոնց տոմսերն արդեն հասանելի են։

Կինոքննադատ Դիանա Մարտիրոսյանն առանձնացրել է 8 դիտարժան ֆիլմ, որոնք չարժե բաց թողնել այս տարվա Ոսկե Ծիրանում։

Ոսկե Ծիրան կինոփառատոնի գեղարվեստական տնօրեն Կարեն Ավետիսյանը մեկնաբանում է այս տարվա փառատոնի պատվո հյուրի ընտրությունը․ ինչպես մի քանի օր առաջ հայտարարվեց, Երևան կժամանի դերասան Քևին Սփեյսին։

Հունիսի 25-ին Երևանի կոնյակի գործարանի ARARAT թանգարանում բացվեց «Համարձակ Խնձորեսկ» գորգերի ժամանակավոր ցուցադրությունը, որի ընթացքում հայտնի դարձավ, որ Ոսկե Ծիրանի այս տարվա գորգը կլինի ոչ թե կարմիր, այլ յուրահատուկ։ Նոր ձևաչափի համար պատասխանատու են AHA Collective-ն ու Դավիթ Քոչունցը։

Ատոմ Էգոյանի նոր ֆիլմը կբացի այս տարվա Ոսկե Ծիրանը։ Կինոքննադատ Դիանա Մարտիրոսյանը դիտել է «Յոթ շղարշ» դրաման (գործողություններն ընթանում են «Սալոմե» օպերայի բեմադրության ֆոնին) Բեռլինի միջազգային կինոփառատոնում, որտեղ էլ հանդիպել է Էգոյանին ու քննարկել ֆիլմը։

Հայաստանում Եվրոպական միության պատվիրակությունը «Եվրոպայի օր» տոնակատարությունների շրջանակում կազմակերպում է եվրոպական ֆիլմերի փառատոն, որը տեղի կունենա մայիսի 29-ից հունիսի 7-ը Երևանում՝ Կինոյի տանը և Հենրիկ Մալյանի անվան թատրոնի դահլիճում։

Կաննի կինոփառատոնի այս տարվա ամենասպասված իրադարձություններից մեկը Ֆրենսիս Ֆորդ Կոպպոլայի նոր կինոկտավն էր՝ «Մեգալոպոլիսը»։ Կարեն Ավետիսյանը դիտել է «Կնքահոր» հեղինակի աղմկահարույց նախագիծն ու ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով փորձում է ի մի բերել տպավորությունները։

Փառատոնի 12-րդ թողարկման թեման կենսաբազմազանության պահպանությունն է։ Բոլոր միջոցառումները, այդ թվում ֆիլմացանկը, այս կամ այն կերպ կբացահայտեն կենսաբազմազանության պահպանման մարտահրավերների բարդ բնույթը Հայաստանում, Հարավային Կովկասում և աշխարհում: Առանձնացրել ենք մի քանի ամենակարևոր ֆիլմերը, որոնք չարժե բաց թողնել։

Լազուրե ափին 77-րդ անգամ հեղինակային կինոաշխարհի ամենանշանային իրադարձությունը՝ Կաննի 77-րդ կինոփառատոնը բացվեց գուցե իր ամենատպավորիչ արարողություններից մեկով՝ երկու կին արվեստագետների մեծարմամբ։

PlatformDoc նոր նախաձեռնությունը շարունակում է հայկական վավերագրական ֆիլմերի իր ամենամսյա ցուցադրությունները ՀԲԸՄ-ում: Ներկայացնում ենք մոտակա ցուցադրությունները։

Մարտի 25-ին «Մոսկվա» կինոթատրոնում կցուցադրվի ռեժիսոր Նաիրի Հախվերդիի «Ավլելով Երևանը» վավերագրական ֆիլմը: Ֆիլմի հերոսուհին Մարինան է, որն ամեն օր Չարենցավանից Երևան է հասնում Երևանը մաքրելու համար: ԵՐԵՎԱՆը շփվել է ֆիլմի ռեժիսորի և գլխավոր հերոսուհու հետ։

Հունվարի 9-ին՝ Սերգեյ Փարաջանովի 100-ամյա հոբելյանի օրը Կինոյի տանը ներկայացվեց ռեժիսորի արձանը՝ Արա Ալեքյանի հեղինակությամբ։ Ահա ինչպիսին են փարաջանովյան այլ հուշարձանները։

Երևանցի կինոլրագրող, քննադատ Սոնա Կարապողոսյանն այս տարի առաջին անգամ մասնակցել է ամերիկյան «Ոսկե Գլոբուս» մրցանակաբաշխությանը որպես ընտրող։ Նա պատմել է ԵՐԵՎԱՆին իր այդ փորձառության մասին։

Հայկական կինոարտադրության հարյուրամյակի կապակցությամբ Երևան քաղաքի պատմության թանգարանը կազմակերպում է ժամանակավոր ցուցադրություն՝ «Երևանը՝ անցյալ դարի կինոնկարներում» խորագրով։

Շողակաթ Վարդանյանի «1489» վավերագրական ֆիլմի երկու մրցանակները՝ դոկումենտալ կինոյի ամենահեղինակավոր՝ IDFA կինոփառատոնում։

Հոկտեմբերի 22-ին մեկնարկում է «ՌեԱնիմանիա» անիմացիոն ֆիլմերի և պատկերապատման արվեստի միջազգային փառատոնը, որն այս տարի տոնում է 15-ամյակը։ Փառատոնն այս տարի ընդգրկում է 15 մրցութային և ոչ մրցութային ծրագրեր: Ներկայացնում ենք 7 ամենատարբեր վիզուալ ոճի ու ժանրի անիմացիոն ֆիլմ, որոնք անպայման արժե դիտել փառատոնի ընթացքում։

Ամերիկյան հեղինակային անիմացիայի կենդանի լեգենդի նոր գործը՝ մյուզիքլ-վեսթերն, բայց ոչ ձեր պատկերացրածներից։

Ինչով էին վերջանում հայկական կինոնկարները։

«Երևան» կինոակումբի հիմնադիր Սերգեյ Ցելիկովը պատմում է, թե ինչ նշանակալից իրադարձություններ են սպասում կինոյի ու թատրոնի սիրահարներին այս աշնանը։

Կինոգետ Շագա Յուզբաշյանը «Հայֆիլմի» գոյության վերջին տարիներին աշխատել է ստուդիայում որպես օգնական։ Նա ԵՐԵՎԱՆին պատմել է ստուդիայում առօրյա աշխատանքի, խորհրդային վերջին տարիներին փոփոխությունների ու ԽՍՀՄ փլուզման հետ եկած կտրուկ ավարտի մասին։

Ֆրանսիական ամենատարբեր հին ու նոր ֆիլմերը՝ հայերեն և անգլերեն ենթագրերով, 2022 թվականի մարտից ցուցադրվում են Հայաստանի ազգային գրադարանում՝ Սինե-ակումբ նախագծի շրջանակում։ Մուտքն ազատ է։ ԵՐԵՎԱՆը շփվել է ակումբի հիմնադիրների հետ։

Բեկնազարյանի ու Դովլաթյանի Վարդան Մամիկոնյանները, Մալյանի Կոմիտասը, Փարաջանովի հեքիաթներն ու այլ հավակնոտ նախագծեր, որոնք այդպես էլ սցենարից կինոյի չվերածվեցին։

Հուլիսի 9-ից մեկնարկում է 20-րդ հոբելյանական Ոսկե ծիրան կինոփառատոնը։ Կինոքննադատ և մշակութային լրագրող Դիանա Մարտիրոսյանը առանձնացրել է փառատոնի՝ իր կարծիքով պարտադիր դիտվելիք ֆիլմերը։

Հուլիսի 8-ին ժամը 12։00-ին ՀԲԸՄ-ի դահլիճում տեղի կունենա «Եվրասիադոկ 2023 վավերագրական  ֆիլմերի զարգացման աշխատարանի» բացման արարողությունը։ 

Հայ կինոյի 100-ամյակի շրջանակում «Ահա» կոլեկտիվն ու «ՄանԲան» տեսողական մշակույթի արխիվը համատեղ ուժերով փորձել են վերականգնել պատմական անարդարությունը՝ ազդագիր չունեցող հայկական 25 կինոնկարների համար ստեղծելով բոլորովին նոր պաստառներ։

ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով վավերագրող ռեժիսոր Սեդա Գրիգորյանն անդրադարձել է ժամանակակից հայ կինոյում կանանց մասնակցությանը և փորձել բացատրել, թե ինչպես է ստացվել, որ այսօր կին ռեժիսորները, պրոդյուսերներն ու դերասանները ամենատարբեր ձևաչափերում ու ժանրերում կարողանում են ստեղծել աշխարհում պահանջված յուրահատուկ և ուժեղ կինո։

Ամսագրի 80-րդ թողարկումը նվիրված է հայ կինոյի 100-ամյա հոբելյանին։ Շապիկը նկարազարդել է Քրիստինա Սարգսյանը։

Կինոքննադատ Կարեն Ավետիսյանը ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով վերանայել է Գոռ Վարդանյանի լեգենդար մարտաֆիլմերը ու փորձել հասկանալ, թե ինչ տեղ են զբաղեցնում նրա ժապավենները հայ կինոյի 100-ամյա պատմության կոնտեքստում։

«Հայֆիլմ» կինոստուդիայի հիմնադրի՝ Դանիել Դզնունու մասին շատերը չգիտեն: Մինչդեռ այս 27-ամյա երիտասարդի ջանքերով 1920-ականների խառնաշփոթի պայմաններում դրվեց հայկական ազգային կինոյի սկիզբը: Գրականագետ և կինոյի տեսաբան Անուշ Վարդանյանը, որը ներկայումս աշխատում է Դզնունուն նվիրված մենագրության վրա՝ փորձելով դուրս բերել վերջինիս մոռացված անցյալի թղթապանակներից, պատմում է Դզնունու ձեռնարկատիրական բացառիկ տաղանդի, կինոարտադրության ու կինոտարածման առաջադեմ ընկալման և կինոյին անսահման նվիրվածության մասին:

1975 թվականի հունիսի 29-ին Երևանում բացվեց Հայաստանի կինոգործիչների միության շենքը՝ Կինոյի տունը։ Կինոյի տունն իր երեք դահլիճներով, Բուխարու սրահով ու ամառային այգով դարձավ Երևանի մշակութային կյանքի կենտրոններից մեկը. այստեղ էին տեղի ունենում «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի գրեթե բոլոր կինոպրեմիերաները, ցուցադրվում էին հազվագյուտ արտասահմանյան ժապավեններ, հանդիսատեսի հետ հանդիպումներ էին անցկացնում Սարոյանը, Փարաջանովը, Վեռնոյն ու Մամուլյանը։ 2022-ին՝ զանազան փոփոխություններից ու մեծ աշխատանքից հետո, Կինոյի տունը նորից նվաճում է իր երբեմնի կարևոր տեղը։

Armrock.am կայքում ներկայացվեց «Ճամփորդություն դեպի Armenia in Rock փառատոն» վավերագրական ֆիլմի առաջին մասին պրեմիերան։ 2021 թվականին ԵՐԵՎԱՆը շփվել էր ֆիլմի հեղինակ, Dogma խմբի բաս կիթառահար Վարդան Գրիգորյանի հետ և՛ փառատոնի, և՛ լայնամասշտաբ վավերագրական նախագծի մասին։

Կաննի կինոփառատոնի Cannes Classics ծրագրում ցուցադրվեց Ֆրունզե Դովլաթյանի «Բարև, ես եմ» ֆիլմը․ 1966-ին այն ընդգրկվել էր փառատոնի մրցութային ծրագրում, այս անգամ ներկայացվել էր կինոնկարի վերականգնված տարբերակը։ Կարեն Ավետիսյանը պատմում է այս պատմական իրադարձության մասին։

Կարեն Ավետիսյանն ամփոփում է Կաննի կինոփառատոնի ավագ մասնակիցների աշխատանքները։

Մայիսի մայիսի 17-ից 23-ը Կինոյի տանը Եվրոպայի օրվա շրջանակում տեղի կունենա Եվրոպական ֆիլմերի փառատոն, որի ընթացքում կցուցադրվի 13 կինոնկար։

Կինոգետ Վիգեն Գալստյանը մտորում է մեր մայրաքաղաքի կինոդիմանկարի մասին և փորձում հասկանալ, թե ինչո՞ւ է այդ դիմանկարը մի տեսակ կիսատ:

Արտդոկֆեստի երևանյան արձագանքը, Տարկովսու ու Զվյագինցևի հետահայաց ցուցադրություններն ու թունավորված նախագահի մասին ներկայացումը։

Ինչպես ռեժիսոր Նորա Մարտիրոսյանը Ստեփանակերտի օդանավակայանի մասին ֆիլմ նկարահանեց, որն ընդգրկվեց Կաննի կինոփառատոնի պաշտոնական ծրագրում ու վավերագրեց 2020-ից հետո արդեն կորսված շատ տարածքներ։ Պատմում է «Երբ որ քամին հանդարտվի ֆիլմի» հեղինակը։

Ջեյմս Քեմերոնի արցունքաքամ սիրային բլոքբասթեր «Տիտանիկը» նշում է 25-ամյա հոբելյանը։ Լրագրող Նե Թադևոսյանը վերհիշում է իր մանկության տիտանիկամանիայի դրսևորումները:

Ի՞նչ լավ կինո կարելի է դիտել Երևանի մեծ էկրաններին, եթե նորույթների հավեսը չունեք, բայց սիրում եք մեծ էկրանով դիտել։ ԵՐԵՎԱՆը պատմում է բոլոր նոր տարբերակների մասին։

Փետրվարին ԿինոՊարկ կինոթատրոնում մեկնարկում է #ՄերԿինոն արշավը, որի շրջանակում նորից մեծ էկրան կբարձրանան հայ կինոյի հինգ կարևոր նմուշներ։ ԵՐԵՎԱՆը արշավի կազմակերպիչներից պարզել է, թե որն է նախագծի գլխավոր նպատակը և ինչու արժե դիտել սիրված ժապավենները կինոթատրոնում։

Ջիմ Ջարմուշի չորս դասական ֆիլմերը՝ մեծ էկրանին։

Կինոգետ, պրոդյուսեր Մելիք Կարապետյանը պատմում է իր տանը էգոյանական կինոդիտումներ կազմակերպելու, Երևանի աբսուրդ էկլեկտիկության, քաղաքում կինոմշակույթի ավանդույթի ու կինո «Ռոսիայի» շուրջ իր երազանքների մասին:

Երևանի կինոթատրոններում կարող եք դիտել Ջեյմս Քեմերոնի նոր՝ «Ավատար. ջրի ուղին» ֆիլմը, որին սպասում էին տասներեք տարի։ Կինոքննադատ Յուրի Միխայիլինը կարծում է, որ ֆիլմի փիլիսոփայության մեծ մասն արտահայտված է ոչ թե սյուժեում ու կոնցեպտում, այլ հենց դրա գեղեցկության մեջ։