SNKH. «Մենք չենք դիտարկում ճարտարապետությունն իբրև արվեստ»
Ճարտարապետության գրադարանը (LfA) շարունակում է զրույցների շարք՝ գրադարանի հիմնադիրների միջև։ Auditoria նախագծի ղեկավար Ալեքսեյ Լաշկովը հանդիպել է SNKH արվեստանոցի հիմնադիրներ Աշոտ և Արմինե Սնխչյանների հետ ու խոսել անհավես ուսանողների մեջ կրակ վառելու, ընտանիքով աշխատելու ու Երևանի խնդիրների մասին։
Հարցազրույցը՝ Ալեքսեյ Լաշկովի / LfA
Լուսանկարները՝ Միտյա Լյալինի / LfA
Ալեքսեյ․ Կուզեի սկսել սրանից․ Դուք այն հազվագյուտ մարդկանցից եք, որոնք շատ են խոսում կրթության մասին։ Աշոտը դասավանդում է։ Իսկ մեր առաջին զրույցի ժամանակ, հիշում եմ, պատմում էիք ձեր կրթության մասին։ Ձեր կրթության մեջ ի՞նչը սեր արթնացրեց ճարտարապետության հանդեպ։
Արմինե․ Ոչ թե ինչը, այլ ով։ Մեր դասախոսը` Միսակ Խոստիկյանը։ Այնքան մեծ սեր և հետաքրքրություն էր փոխանցում մեզ զրույցների, նախագծման ընթացքում, որ այդքանը հերիք էր։ Բայց դա կոնկրետ մի հոգու ներդրումն էր, ոչ թե համակարգի։
Աշոտ․ Մենք առանց դրա էլ սիրում էինք ճարտարապետությունը, բայց հասկանում էինք, որ ինչ-որ բաներ պակասում են այդ սերը բացահայտելու համար։ Այդպիսի դեպքում չափազանց կարևոր է հանդիպել ճիշտ մարդուն, ուսուցչին, որը կլրացնի այդ բացերը։
Ալեքսեյ․ Ինչպե՞ս ստացվեց։
Աշոտ․ Անվե՜րջ խոսակցություններ։ Կարող էինք ժամերով, մինչև ուշ գիշեր նստել իր խոհանոցում ու խոսել, ընդ որում՝ ամեն ինչի մասին․ փիլիսոփայություն, կինո, ճարտարապետություն․․․ Սա մտավարժանքի պես էր, պիտի անընդհատ մտածեինք, խորհեինք, մնայինք տոնուսի մեջ։
Արմինե․ Եվ դա մեզ միայն հաճույք էր պատճառում, ոչ մի պարտադրանք։
Ալեքսեյ․ Իսկ ավելի ստու՞յգ։
Աշոտ․ Դե, օրինակ՝ գծագրում մի գծի շուրջ կարող էր ահռելի քննարկում ծավալվել՝ ինչու՞ ուղղահայաց, ոչ թե հորիզոնական, իսկ այ կոնստրուկտիվիստները էսպես էին անում, իսկ Մելնիկովի տաղավարը, որովհետև՝ գաղափարախոսություն, ու գնա՜ց։ Ու այդ բոլոր քննարկումները, իհարկե, նստվածք էին տալիս, մնում էին ուղեղում։
Արմինե․ Ինձ մոտ տպավորվել է, որ այդ բացումները տեղի էին ունենում անուղղակի հարցադրումների միջոցով։ Գուցե բացարձակ կապ չունեին քննարկվողի նախագծի հետ, բայց այնպիսի հարցեր էին, որ հետո ստիպում էին դեռ երկար մտածել դրանց շուրջ։ Մի անգամ նստած աշխատում ենք, մեկ էլ գալիս հարցնում է՝ կարո՞ղ ես նկարագրել քո անձնական սակրալ տարածությունը։ Ինչ-որ բան ասեցի էդ պահին, բայց հետո, մինչև հիմա մտածում եմ դրա մասին։
Ալեքսեյ․ Իսկ չէ՞ր լինում, որ ձեր նախագծի վրա պարզապես գային գրիչով ուղղեին։
Արմինե․ Երբեք։ Միշտ հարց էր հնչում՝ ինչու՞ այսպես։ Երբեք չէր ասվում՝ լավ է, կամ վատ։
Ալեքսեյ․ Հարցնում եմ, որովհետև այդպիսի հաղորդակցությունը ուսանողների ու դասախոսների միջև հաճախ է լինում։ Ուսանողը սպասում է, որ իրեն ասեն ճիշտն ու սխալը։
Աշոտ․ Դա ֆունդամենտալ խնդիր է մեր կրթության մեջ, որովհետև առաջին կուրսեցիները, որոնց հետ հիմա աշխատում է Արմինեն, դեռ լրիվ խակ են․ ոնց ուղղորդես, էդպես էլ կշարունակեն գնալ։ Հաճախ նրանց պարզապես զոմբիացնում են, առանց բացատրելու, ասում են՝ պիտի էսպես անես։ Իսկ առանց քննարկումների, զրույցների, բացատրությունների ճարտարապետություն չի լինում։ Երրորդ կուրսում էլ խելոք նստում, սպասում են, որ դասախոսը գա ասի՝ էսպես։
Արմինե․ Ուրիշ խնդիր էլ ասեմ․ նույնքան կաղում է վիզուալ մասը։ Նույնիսկ գեղեցիկ մատուցում չեն սովորեցնում անել։
Ալեքսեյ․ Հիշեցրեք՝ ով որտեղ է դասավանդում հիմա։
Արմինե․ Ես առաջին կուրսեցիների հետ եմ։
Աշոտ․ Ես՝ երրորդ ու չորրորդ կուրսեցիների։
Ալեքսեյ․ Պատմեք՝ որտեղ ինչ է կատարվում, համարյա ոնց որ ֆիլմի սկիզբն ու վերջը տեսնենք։
Արմինե․ Չորս դաս եմ անցկացրել ընդամենը, երևի դեռ օբյեկտիվ գնահատական չեմ կարողանա տալ։ Բայց նկատել եմ, որ ուսանողները պահանջ չունեն։ Մյուս կողմից՝ ես եղել եմ 16 տարեկան, ու շատ կասկածում եմ, որ ես էլ ինչ-որ պահանջներով եմ եկել սովորելու։ Ու դա վատ չէ, որովհետև երբ ուսանողը չունի իր պատկերացումը, թե ոնց պիտի լինի, կարող ես նրան զրոյից ներկայացնել։ Ես փորձում եմ շատ խոսել, պատմել, որովհետև երեխեքը հաճախ էնպիսի բաների մասին չգիտեն, ասենք, չեն տարբերում ծավալը տարածությունից։ Տեխնիկան հետո կսովորեն, իսկ սկզբում պետք է հասկանան, թե ինչից է բաղկացած մասնագիտությունը։
Ալեքսեյ․ Քո առարկա՞ն․․․
Արմինե․ Ծավալատարածական հորինվածք, սքանչելի առարկա է։ Երկու խումբ ունեմ, վեցական ուսանողով՝ շատ լավ քանակ է իրար հասկանալու, ընկալելու համար։
Աշոտ․ Բարձր կուրսերում էլ առանձնապես պահանջներ չեմ նկատել։ Ավելին, ինձ շատ տխրեցրեց, որ կա էնտուզիազմի խիստ պակաս։ Չեմ տեսնում ջահելական մաքսիմալիզմը։ Ես 19-20 տարեկանում պատրաստվում էի աշխարհը փոխել ու բոլորին ինչ-որ բան ապացուցել։ Էդ տարիքում մաքսիմալիզմը, ապացուցելու ցանկությունը շատ կարևոր է։ Կան մի քանի բացառություններ, բայց ընդհանուր պատկերը այդպիսին է։
Արմինե․ Ես էլ եմ մտածում, թե ինչու էինք մենք էն ժամանակ էդ աստիճան ոգևորված։ Միայն Միսակի գործոնը չէր։ Մենք ունեինք լավ շրջապատ, որտեղ մտածում էինք նման, մոտիվացնում էինք իրար, ամեն ինչով ճարտարապետության մեջ էինք։ Հիմա էս երեխեքին որ նայում եմ, ուզում եմ, որ իրենք էլ ընկերանան ու ոգևորվեն։
Աշոտ․ Բայց դե կարող են ընկերանալ, բայց ճարտարապետությամբ չզբաղվել․․․
Ալեքսեյ․ Կարծես թե խորհրդային կրթության խնդիրներից է, որը չափազանց անհատանականացված էր։ Մինչդեռ ճարտարապետությունը հակառակը՝ թիմային գործընթաց է ենթադրում։ Խմբակային աշխատանքն էլ ենթադրում բանավիճելու, քննադատելու, ընդհանուր լեզու գտնելու, հաղորդակցվելու պահանջ։
Աշոտ․ Գուցե, բայց իմ կարծիքով առաջին խնդիրը ձանձրույթն է։ Գործնական աշխատանքների ժամանակ բարդ է արթնացնել, ոգևորել ուսանողներին։ Դրա համար դասախոսությունների ժամանակ ես ամեն կերպ փորձում եմ անել դա։
Արմինե․ Համալսարանի մթնոլորտից էլ է կախված։ Օրինակ՝ մտնում ես ու ոգեշնչված սկսում ես պատմել գեղեցկության ու վեհության մասին, բայց դա տեղի է ունենում փոքր, նեղ ու տոթ լսարանում, որտեղ ուսանողներն իրենց պարագաները չեն կարող տեղավորվել նույնիսկ։ Պարզ է, որ էդ միջավայրում քո ասածներին լուրջ չեն վերաբերվի։
Ալեքսեյ․ Ձեր ինստագրամում գրված է, որ դուք Երևանում հիմնավորված ստուդիա եք։ Եկեք ուրեմն խոսենք Երևանի մասին։ Բոլորս էլ տեսնում ենք խնդիրները, բայց ի՞նչն է, որ այսօրվա Երևանում ձեզ լիցքավորում է։
Աշոտ․ Մենք միշտ բողոքում ենք օդից, ճարտարապետությունից, բայց միևնույն է՝ Երևանը ունի անփոխարինելի ջերմ աուրա։ Ու դե շրջապատ՝ ընկերներ, մոտիկներ, արվեստագետներ, դասընկերներ։ Այ սա է մեզ պահում։
Արմինե․ Ես Երևանը ավելի լավ եմ հասկանում քան ցանկացած այլ քաղաք։ Ես հասկանում եմ՝ ինչու է վիճակն այսպիսին։ Նույնիսկ եթե չեմ կարող ազդել դրա վրա։
Ալեքսեյ․ Իսկ հատկապես ինչի՞ն եք հակառակվում այստեղ։
Արմինե․ Հաճախ ենք խոսում դրա մասին ու փորձում ենք հասկանալ, թե որն է այն ֆունդամենտալ խնդիրը, որն արտացոլվում է բոլոր ոլորտների վրա։ Աշոտը առաջարկեց ռուսերեն невежество բառը, որը հայերենում ուղիղ չի էլ թարգմանվում, անկրթության ու անդաստիարակության մեջտեղում մի երևույթ է։ Ահավոր նյարդայնացնում է։ Ամեն ժամդ այսպես թե այնպես տուժում է դրանից։
Ալեքսեյ․ Ու ի՞նչ անել դրա հետ։
Արմինե․ Սկզբի համար գիտակցել, որ դա խնդիր է։ Հետո արդեն մտածել։
Աշոտ․ Երեխաների հետ արժի մանկուց ավելի շատ զրուցել։
Ալեքսեյ․ Եթե կենտրոնական ճարտարապետության վրա՝ առանց կոնտեքստի, ըստ ձեզ, ինչո՞վ պիտի մեր օրերում զբաղվի ճարտարապետը։
Աշոտ․ Բարդ հարց է, ոնց որ հարցնես՝ ի՞նչ է ճարտարապետությունը։ Երևի կարող եմ ավելի շուտ ասել, թե ինչի հետ համաձայն չեմ ոլորտում։ Աշխարհում ընդհանուր լարվածության ֆոնին, ինչպես նաև նեոլիբերալ պոլիտկոռեկտության՝ աբսուրդի հասնող չափաբաժնի պատճառով համաշխարհային ճարտարապետությունը, ընդհանուր առմամբ, դարձել է շատ ձանձրալի։
Արմինե․ Կան այդպիսի աղցաններ, որոնք այնքան զգուշավոր են սարքում, որ թվում է՝ խոտ ես ուտում։
Ալեքսեյ․ Իսկ օրինակներո՞վ։
Աշոտ․ Ընդհանուր կշարունակեմ։ Ես տեսնում եմ մեյսնթրիմ ճարտարապետության երկու հիմնական հոսք։ Մեկը ասածս ձանձրալի այսպես կոչված՝ մաքուր, ամբիցիաներից զուրկն է։ Մյուսը շեյխերի համար նախատեսվածն է՝ ճոխ ու թանկ, որը փուչ է։ Արանքում ինչ-որ առանձին պայծառ դեպքեր են լինում, բայց նոր լավ ճարտարապետությունը կհայտնվի, երբ խելքի գա աշխարհը։ Այպիսի ճգնաժամային ժամանակներից հետո միշտ ի հայտ է գալիս ռադիկալ նոր արվեստը, որը տարբերվու է նախորդից։
Արմինե․ Հաշվարկել ենք, որ երբ Բիայնան դառնա մեր տարիքի, ամեն ինչ լավ կլինի․․․
Աշոտ․ Համենայն դեպս, մենք փորձում ենք կենսուրախ ճարտարապետություն ստեղծել ։
Ալեքսեյ․ Ծանո՞ք եք «Երջանկության ճարտարապետություն» գրքին։ Կփոխանցեմ ձեզ․․․ Իսկ ի՞նչ եք կարծում, կողքի՞ց ինչպես են ձեզ տեսնում, ընկալում։
Աշոտ․ Չգիտեմ․․․
Արմինե․ Գաղափար չունեմ․․․ Ընդհանրապես, հաղորդակցության խնդիր կա։ Գուցե մեր արածն այլ կերպ է ընկալվում կողքից, բայց մենք դրա մասին պարզապես չգիտենք։
Ալեքսեյ․ Ես ու էլի շատերը ձեր մասին իմացան մոսկովյան Գարաժ ժամանակակից արվեստի թանգարանի ամառային կինոթատրոնի նախագծի միջոցով։ Դա մրցույթ էր։ Մրցույթներին շատերը տարբեր վերաբերմունք ունեն։ Դու՞ք երբ եք սկսել մասնակցել դրանց, ոնց եք ընտրում։
Աշոտ․ Շատ ենք սիրում մրցույթներ, որովհետև դա մտորելու լավ առիթ է։ Թեմաներ կան, որ քեզ հետաքրքիր է, բայց էդպիսի պատվերներ չես ստանում։ Իսկ մրցույթներում կարելի է փորձարկել։ Հետաքրքիր է նաև տեսնել, թե ինչպես են աշխարհի այլ կողմերից ուրիշ ճարտարապետները փորձել լուծել նույն խնդիրը։ Մենք միշտ մրցույթներից հետո նայում ենք մյուսների նախագծերը, քննարկում, վերլուծում․․․ Մյուս կողմից՝ դա միշտ մեծ սթրես է։ Շատ մեծ ռեսուրսներ է տանում, հատկապես եթե մեր նման փոքր ստուդիա ես։ Բայց դե ամեն մրցույթ՝ մի քայլ առաջ է, առնվազն պորտֆոլիոյի համալրման տեսանկյունից։
Ալեքսեյ․ Իսկ Գարաժի դեպքում, նախագիծն իրագործելուց հետո հետադարձ կապ, քննարկում, քննադատություն եղա՞վ։
Աշոտ․ Քննադատություն չեմ հիշում։
Արմինե․ Ասում էին, որ մի քիչ ցուրտ էր, բայց դե էդ մեր մեղքով չէր․․․ Գուցե այլ քննադատություն եղել է, բայց մեզ չի հասել, չգիտեմ։
Աշոտ․ Բայց պիտի հիշենք, որ ընթացքն էր շատ հետաքրքիր ու էն, ինչ կառուցվեց, իրականում էն չէր, ինչ մենք ներկայացրել էինք։ Բայց մենք պահեցինք նախագծի ֆունդամենտալ մասը։ Նման է Պոմպիդուի կենտրոնի դեպքին, էնտեղ էլ մրցութային նախագիծը ու վերջնական կառուցվածը առաջին հայացքից շատ իրարից տարբեր են։ Հիշում եմ առաջին զանգը Գարաժի թիմից, հետո միացավ կոնստրուկտորը՝ հրաշալի մի մարդ։ Ասեց՝ դե, երևի դուք շատ մեծ փորձ չունեք տենտային ճարտարապետության կառուցման մեջ։ Մենք էլ թե՝ ընդհանրապես փորձ չունենք․․․ Ծիծաղեցինք, սկսեցինք քննարկել, ասեց՝ ապրեք, լավ միտք է, բայց պիտի զարգացնենք։ Երեք ամիս լրացնում էինք։
Ալեքսեյ․ Ահա խնդրեմ, էլի խմբային աշխատանք․․․
Արմինե․ Ունիկալ փորձ էր, որտեղ ընթացքի առանց բացառության ամեն մի օղակ ամբողջությամբ նվիրված էր նախագծին ու բոլորը կորցնելու բան ունեին, եթե լավ չստացվեր։
Ալեքսեյ․ Ձեր մի ուրիշ կարևոր գործ էր Layout զինը, որը մենք ունենք գրադարանում։ Ի՞նչ էր դա։
Աշոտ․ Երազանք էր։ Մենք լրիվ ջահել ստուդիա էինք, յոթը տարի առաջ էր։ Մենք միշտ երազում էինք ճարտարապետության մասին տպագիր պարբերական, թեկուզ այսքան փոքր, որտեղ մենք ու մեր գործընկերները կկարողանայինք խոսել ճարտարապետության մասին։ Մենք նույն նպատակն ունեինք էն ժամանակ, ինչ հիմա LFA-ի մեր ամսյակի շրջանակում․ խոսել նրա մասին, ինչի մասին ոչ ոք չի խոսում։ Ցավոք, հետաքրքրությունը մեծ չէր, ժամանակ ու էներգիա շատ էր գնում, դրա համար տասը համարից հետո չշարունակվեց։
Ալեքսեյ․ Նույնիսկ դրսի ճարտարապետների հետ հարցազրորւյցներ կային․․․
Աշոտ․ Հա, վերջին համարներում։ Իսկ դրանից առաջ թարգմանում էինք որոշ նյութեր՝ իհարկե, հեղինակների հետ համաձայնեցնելով։ Էն ժամանակ մեզ ջղայնացնում էր անհասկանալի պարամետրիկ ճարտարապետությունը՝ թանկ, ամորֆ, սղլիկ, որը տպվում էր փայլուն ամսագրերի էջերում։ Իսկ մենք իսկական մի բան էինք ուզում։ Ու երբ հայտնվեց Ֆալա ատելյոն (Fala atelier) և այլ նոր ստուդիաներ, առաջ եկավ հետթվային (postdigital) ճարտարապետությունը, մենք շատ ոգևորվեցինք։ Հետո գտանք մեյլը, գրեցինք, ասեցինք՝ ուզում ենք հարցազրույց անել։ Ու մյուս օրը արձագանքեցին։ Շատ հավես զրույց եղավ։ Օրինակ՝ ինչպես են նրանք դիրքավորվում մեր սերնդի մեջ, լինելով միջազգային համբավ ունեցող առաջին միլենիալները, և այլն։ Հետո էլ մի իսպանացի ճարտարապետի հետ խոսեցինք՝ Ռաուլ Սանչես անունով, ում աշխատանքները նույնպես շատ հետաքրքիր էին
Ալեքսեյ․ Իսկ ի՞նչ դեր ունի տեքստը, գրականությունը ձեր այսօրվա առօրյայում։
Աշոտ․ Միշտ կարդում ենք։ Գրել շատ եմ սիրում, բայց ավելի հազվադեպ է լինում։
Արմինե․ Ընդհանրապես, եթե գրելու բան կա, ստուդիայի անունից միշտ Աշոտն է գրում։ Մենք հաճախ նախաձեռնողական պրոեկտներ ունենք, որտեղ տեքստը էական նշանակություն ունի։ Էնպես որ նա միշտ մտածում է՝ ինչպես նախագիծը ներկայացնել տեքստով։
Ալեքսեյ․ Ո՞րն է գործնականի ու տեքստի համատեղման քո ձևը։
Աշոտ․ Կախված է նրանից, թե դա մրցույթ է, պատվեր, թե պարզապես տեքստ։ Շատ տարբեր ձևաչափեր են։ Մրցույթում ես աշխատում եմ կարճ ու կոնկրետ համոզել, որ գաղափարը լավն է։ Եթե պարզապես տեքստ է, օրինակ՝ ինչպես մեր LFA-ի համար, ապա ես պարզապես գրում եմ այն ամենը, ինչը կուտակվել է։ Այստեղ ավելի ազատ եմ, որովհետև համոզելու նպատակ չունեմ։
Ալեքսեյ․ Իսկ կոմերցիոն նախագծերու՞մ։ Ինչպե՞ս է օգնում տեքստը այս դեպքերում։
Աշոտ․ Սովորաբար ինտուիտիվ է տեղի ունենում։ Թիմի հետ միտք ենք քննարկում, հետո ինչ-որ մեկը հիշում է ինչ-որ մեջբերում կամ գծագիր ինչ-որ գրքից, հետո գտնում ենք, վելուծում ու վերադառնում նախագծին։ Շատ օգտագար է քո այսօրվա գործի կոնտեքստում ուսումնասիրել տասնամյակներ առաջ գրված խոսքերը։ Երբեմն օգնում է, երբեմն էլ հասկանում ես, որ մի բան չի։ Որևէ ավելի ստույգ մեթոդոլոգիա չունենք։ Մենք հավատում ենք, որ ճարտարապետությունը ձևավորվում է տարբեր գաղափարների շերտավորման արդյունքում։
Ալեքսեյ․ Դուք լուսանկարում եք, նկարում եք, հավաքում եք, հետաքրքրվում եք կերպարվեստով։ Գործնականում այդ կապն արվեստի հետ որևէ կերպ արտահայտվու՞մ է։
Աշոտ․ Միշտ։
Արմինե․ Պարզապես մենք սիրում ենք գեղեցիկը։ Երբ նայում ես արվեստի գործին, քեզ հասնում է հաճույքը։
Ալեքսեյ․ Հետաքրքիր է, որ դուք քննարկում եք ոչ թե այն, թե ինչ ահավոր կառուցապատող է բաժին ընկել, ինչ վատ է ամեն ինչ գնում, այլ թե ի՜նչ գեղեցիկ նկար եք տեսել, ինչ թույն տեքստի եք հանդիպել․․․ Դուք ոչ թե օֆիսային առօրյա հոսքի մեջ եք, այլ արվեստի կոնտեքստի։
Աշոտ․ Ի՞նչ գիտես։ Գուցե քո գնալուց մի ժամ հետո ես սկսեմ բողոքել ամեն ինչից։
Ալեքսեյ․ Մեր խոսակցությունից եմ ենթադրում։ Արհեստը վերածվում է արվեստի քննարկման միջոցով։ Երևում է, որ ձեզ մոտ այդ քննարկումը կա։
Աշոտ․ Քանի որ մենք ուզում ենք լավատես ու կենսուրախ ճարտարապետություն ստեղծել, մենք աշխատում ենք, որ մեր աշխատանքն էլ հաճելի լինի։ Իհարկե, կայֆերի մեջ ապրող հիպպիներ չենք, բայց աշխատում ենք այդ ուղղությամբ (ծիծաղում է)։
Արմինե․ Մենք մեծ հավակնություններ ունենք։ Ու երբ հանդիպում ենք որևէ գեղեցիկ արվեստի գործ, ուզում ենք, որ հետո մեր նախագծերն էլ լինեն գեղեցիկ։
Աշոտ․ Բայց անպայման նշեմ, որ մենք չենք դիտարկում ճարտարապետությունն իբրև արվեստ։ Դա սկզբունքային մոտեցում է։ Առնե Յակոբսենն էր ասել՝ երբ շինարարությունը դառնում է ճարտարապետություն, դա արվեստ է։ Այ մենք այդպես լուծում ենք կոնկրետ խնդիրներ, չմտածելով, թե ինչ-որ կարևոր արվեստ ենք արարում։ Բայց եթե գործը լավ է արված, վերջում արդեն գուցե նայենք, մտածենք՝ վատ չի եղել։
Արմինե․ Իսկ եթե ի սկզբանե արվեստ ես անվանում ճարտարապետությունը, դա ալիբիի պես մի բան է։
Ալեքսեյ․ Անխուսափելի հարց․ ի՞նչ է նշանակում լինել պարտնյորներ աշխատանքում ու կյանքում։ Ինչպե՞ս սովորեցիք։
Աշոտ․ Չենք սովորել, պարզապես էդպես ստացվեց։ Մենք շատ տարբեր խառնվածք ունենք, բայց շատ մոտ ենք իրար աշխարհահայացքով։ Երևի այս երկու պատճառներն են, որ օգնում են, որովհետև կան շատ զույգեր, որոնք սիրում են իրար, բայց չեն կարող միասին աշխատել։
Ալեքսեյ․ Երբ խոսում էիք Երևանի ջերմության մասին, ասում էինք, որ դրա հիմքում մարդիկ են։ Հետաքրքիր է, որ ձեր շատ նախագծերն էլ դուք անում եք Երևանի այդ մարդկանց հետ, որոնք, եթե ճիշտ եմ հասկանում, ապահովում են ձեր ասած այդ ջերմությունը։ Ինչպե՞ս է ստացվում այդ համագործակցությունը։
Աշոտ․ Մենք բավական երկար աշխատել ենք, որպեսզի մեր ուղեծրում հայտնվեն այնպիսի պատվիրատուներ, որոնց հետ կարողանանք լավ նախագծեր անենք։ Նախագծերն այնպես էինք ընտրում, որ թեկուզ փոքր լինեն, բայց հետագայում ճիշտ ուղղությամբ տանեն։ Նույն պատճառով շատ մեծ պատվերներից հրաժարվել ենք։ Երևանն էլ իր հերթին շատ փոքր քաղաք է, որտեղ կարելի է արագ կառուցել ծանոթությունների լավ ցանց։
Արմինե․ Մեզ համար շատ կարևոր է չդառնալ կոմերցիոն ստուդիա։ Որոշ բաներ նույնիսկ անվճար ենք անում, հանուն գաղափարի։
Ալեքսեյ․ Եթե ձեր այդ մեծ ցանցի օգնությամբ հնարավոր լիներ կառուցել Երևանում ցանկացած բան, ի՞նչ կնախաձեռնեիք։
Աշոտ․ Ես կառաջարկեի վերջապես վերցնել մի որևէ ֆաբրիկա, բոլորով լցվել այնտեղ ու մի բան բստրել։ Ոչ թե ինչ-որ հատուկ ճարտարապետական նախագիծ, այլ մտածելու մի բան։
Արմինե․ Ես կկառուցե՜ի․․․ Մեծ, լուսավոր և թափանցիկ ամպի ինստալյացիա անել Հանրապետության հրապարակում․․․
Աշոտ․ Հա, էդպիսի խուլիգանություններ միշտ հաճույքով կանենք։ Նման մի բան էր Yerevan Print Biennale-ի մեր աշխատանքը, հաշվի առնելով կոնտեքստը, տարածքը, մեր վերաբերմունքը այդ շենքին՝ Ազնավուրի կացարանի մասին է խոսքը․․․
Արմինե․ Ի՞նչ մեղքս թաքցնեմ, զզվում էինք ուղղակի էդ պատերից։ Արդյունքում որոշեցինք շենքի ներսում առանձին տարածություն ստեղծել ցուցադրության համար։
Ալեքսեյ․ Երբ երկու տարի առաջ քննարկում էինք գրադարանի տեղը, հիշում եմ, Աշոտը դժգոհ էր, որ շենքը կենտրոնում է։ Ասում էր, որ շատ կարևոր է ապակենտրոնացումը։ Ինչու՞ է դա կարևոր ձեզ համար։
Աշոտ․ Ապակենտրոնացումը միշտ լավ է բոլոր, հատկապես Երևանի պես փոքր քաղաքների համար։ Քաղաքը տեղից փոքր է, ամբողջ ակտիվությունն էլ կենտրոնում է տեղի ունենում։ Ընդ որում, դա միայն Երևանին չի վերաբերվում, այլ ամբողջ Հայաստանին, որը իր հերթին փոքր երկիր է։ Երևանից դուրս ես գալիս, թվում է՝ երկիրը վերջացավ։ Մեծ խնդիր է, որը բերում է կոնֆլիկտների, տնտեսական խնդիրների։ Մարդիկ իրար չեն հասկանում․ մարզում ապրող երիտասարդը չի հասկանա Հյուսիսային պողոտայում ֆրապպե ֆրթացնողին։
Արմինե․ Նյարդայնանում եմ նրանից, որ իշխանություններին այս վիճակը հարմար է։ Կենտրոնում մի բան արեցին, ու վերջ, կմնա։ Կինո Ռոսիայի կողքի սքեյթ-պարկը, օրինակ։ Մի հատ սարքեցին կենտրոնում ու վերջ։ Իմ երեխան շատ է սիրում ինքնագլոր քշել, բայց ես չեմ կարող իրեն տանել հասցնել էդ մի հատիկ սքեյթ-պարկը։ Սա, իհարկե, օրինակներիցմիայն մեկն է և ոչ ամենալուրջը։
Ալեքսեյ․ Ի՞նչ լավ օրինակ կբերեք ուրիշ քաղաքներից։
Արմինե․ Արդարության համար, ամեն տեղ էլ կենտրոնից դուրս ավելի ձանձրալի է։ Բայց դա նորմալ մոտեցում է տուրիստի համար, իրենք, իհարկե, պիտի կենտրոնում զվարճանան։ Իսկ ապակենտրոնացումը պետք է հենց ապրողներին։
Աշոտ․ Ամեն քաղաքում կան ինչ-որ վայրեր, որոնց մասին գիտեն միայն տեղացիները։
Ալեքսեյ․ Ի դեպ, ակադեմիական քաղաքը հենց ապակենտրոնացման փորձի օրինակ է կարծես․․․
Աշոտ․ Դե․․․ Միտքը՝ հա, իսկ իրագործումը․․․ Չասեմ։ Հատկապես, որ դա արվում է մեծապես շենքերի վաճառքի համար, պատմությունն է կորսվում։ Ակադեմիական քաղաքը, մեծ հաշվով, արդեն ձևավորված է կենտրոնում։ Ինչու՞ է դա վատ։ Ուրիշ ճանապարհներ կային դա լուծելու, բայց կոշտ կապիտալիզմը հաղթեց։
